Kronik böbrek yetmezliği, vücudumuzda bütün organları ve sistemleri etkileyen, tedavi edilmesi gereken bir hastalıktır. En sık kullanılan tedavi yöntemlerinden biri hemodiyalizdir. Hastaların tedavileri için uzun süre açık kalabilen ve diyaliz yapılmasına olanak sağlayan damar yoluna ihtiyaçları vardır. Arteriyovenöz fistüller hemodiyaliz için en sık (%80-85) kullanılan damar erişim yoludur. İlk kez 1966 yılında Brescia Cimino tarafından tanımlanmış ve günümüzde de sıklıkla kullanılan bir yöntemdir.

​

​

Arteriyovenöz fistül ameliyatı nedir? Nasıl yapılır?

 

Arteriyovenöz fistül (AVF) ameliyatı kronik böbrek yetmezliği hastalarının diyalize girebilmesi için yapılan cerrahi bir işlemdir. Genellikle hastanın non-dominant (kullanılmayan) ekstremitesi (kol) işlem için seçilir. İşlem sırasındaki en önemli sorun fistülü yapabilecek uygun kalitede bir toplardamarın bulunup bulunamamasıdır. Sıklıkla kullanılan ekstremitede (kol) bilek seviyesinde atardamar ile toplardamar cerrahi işlem ile birbirine bağlanır. Böylece diyaliz için yüksek akımlı yeni bir damar yolu elde edilmiş olur. Zaman içerisinde kullanılan toplardamar, atardamardan gelen kan akımının etkisiyle genişler ve kullanıma hazır hale gelir.

 

Ameliyat öncesi neler yapılmalı!..

 

Fistülün yapılacağı kolun detaylı şekilde değerlendirilmesi gerekir. Uygun kalitede toplardamar varlığı araştırılmalı, uygulanacak olan ekstremiteye ve uygulama yerine karar verilmelidir. Fizik muayene tek başına çoğu zaman yeterli olmaktadır. Bazen hastaya en uygun yöntemin seçilmesi, daha etkili ve uzun ömürlü bir hemodiyaliz sağlanabilmesi için ilave görüntüleme yöntemlerine (ultrasonografi, venografi) gereksinim duyulabilmektedir.

 

 

Hastaneye yatmam gerekir mi?

 

Arteriyovenöz fistül ameliyatları lokal anestezi (sadece işlem yapılacak olan bölenin uyuşturulması) ile yapılmaktadır. Çoğunlukla bu işlemler günübirlik cerrahi işlem olarak gerçekleştirilmektedir. Yapılacak işlemin niteliğine göre uygulanacak olan anestezi şekli değişebilir ve hastanede kalış gerekebilir.

​

​

Fistül ameliyatı sonrası nelere dikkat etmeliyim!..

 

• Fistülün olgunlaşmasına destek olmak için gün çerisinde belirli aralıklarla plastik top ile egzersiz yapılabilir.

• İşlem yapılan bölgede şişlik, kolda şişlik, kızarıklık ve kanama olup olmadığı takip edilmeli ve gerektiğinde doktorunuz ile iletişime geçilmelidir.

• Fistül ameliyatı sonrası fistül üzerinde bir titreşim (thrill) oluşur. Titreşim oluşan yeni kan akımından kaynaklanmaktadır. Hastaya bu thrillin takibi öğretilmeli ve bir sorun olduğunda (thrill kaybolması gibi) doktor ile iletişime geçilmelidir. Erken saptanabilecek bir sorun fistülün kurtarılması açısından oldukça önemlidir.

• Fistül açılan kolunuzdan kan aldırmayın, tedavi amaçlı damar yolu açtırmayın ve tansiyon ölçtürmeyin.

• İşlem yapılan bölgede oluşan kabukları kaldırmayın

• Fistülün yapıldığı kolun üzerine yatmayın

   

 

Fistül ne zaman kullanılabilir?

 

Yeni yapılan bir fistül ameliyatından sonra fistülün olgunlaşması için 4-6 haftalık bir süreye ihtiyaç vardır. Fakat hastadan hastaya fistülün olgunlaşma süresi değişkenlik gösterebilir. Bu sürenin sonunda fistül olgunlaşmış ise fistülün güvenli şekilde kullanılabileceği, diyaliz sırasında kanülasyon yapılabileceği kabul edilir. Kanülasyonu yapacak hemşirenin bu konuda iyi eğitimli ve deneyimli olması gerekmektedir. Tercihen ilk kanülasyonda daha ince çaplı bir iğne kullanılmalıdır. Takip eden üç ile altı diyaliz seansı sonrası fistülün çalışması ile ilgili bir sorun yaşanmamışsa kanülasyon iğnesinin çapı artırılabilir.

​

• Dört ile altı hatalık süre geçmesine rağmen istenilen olgunluğa erişmeyen fistüllerin tekrar değerlendirilmesi gerekmektedir.

​​

• İki haftadan önce yapılan kanülasyonların fistülün düzgün çalışmama riskini iki kat artırdığı unutulmamalıdır.

​​

 

Diyaliz katateri ve olgunlaşmış fistülüm var. Ne yapmalıyım?

 

Fistülün olgunlaşma süreci içinde hastaların büyük çoğunluğu diyaliz kateteri ile diyalize girmektedir. Bu nedenle fistül olgunlaştıktan sonra hastaların diyaliz kateteri hemen çekilmemelidir. Olgunlaşma sonrası fistül ilk defa kullanıldığında venöz dönüş kateter aracılığı ile sağlanmalıdır. Kateteri olan bir hastada fistül en az 4 - 5 kez başarılı şekilde kanüle edildikten sonra kateterin çekilmesi planlanmalıdır.

​

 

Fistül Komplikasyonları

 

• Erken tıkanıklık (tromboz)

• Enfeksiyon (tromboflebit)

• Cilt nekrozu

• Balonlaşma (anevrizma oluşumu) (%5-8)

• Kanama

• Elde, kolda ödem

• Yüksek Debili Kalp Yetmezliği (fistül kan akımı >2 L/dk) - Mümkünse periton diyalizi! veya kalıcı kateter!

• Nöropati